Wandelaars en recreanten wegwijs maken in het Vlaamse buitengebied

Vlaanderen is een dichtbevolkte regio. Vele mensen wonen in verstedelijkt gebied, maar hebben nood om af en toe te ontspannen in de natuur, het bos, het platteland. Dit is goed voor de geestelijke en fysieke gezondheid. Vlaanderen kent ook heel wat regels die het vaak niet makkelijk maken om te weten wat wel en niet mag. Omdat recreanten steeds minder op de hoogte zijn van de regelgeving en vele private eigenaars op het platteland zich hierdoor steeds meer ergeren aan hun fout gedrag, zetten we hier een aantal feiten en wetgeving op een rijtje. Op die manier helpen we recreanten wegwijs te maken in de gedragscodes van het platteland.

Het platteland is van iedereen?

Wist je dat het grootste deel van het platteland eigendom is van private personen en niet van de overheid? De meeste akkers en velden zijn van een particulier, in vele gevallen de boer die deze bewerkt, maar nog vaker huurt de boer deze van een eigenaar. Die eigenaar heeft die misschien zelf gekocht, maar vaak ook geërfd van een voorouder die aan landbouw deed. Die grond heeft voor die persoon een stukje nostalgiewaarde, waar hij of zij als kind is grootgebracht.

Dit geldt ook voor bossen. Zo’n 60% van de bossen in Vlaanderen is eigendom van particulieren. Gemiddeld bezit een boseigenaar 0,5 ha bos. Vaak is een groter bos dan ook eigendom van verschillende kleine eigenaren. Zij hebben vaak de microbe van het bosbeheer te pakken en vertoeven graag in de natuur. Ze denken er na welke boom ze waar planten en waar die boom voor moet dienen. Om te spelen, om een huis te zijn voor bepaalde diersoorten die er voorkomen, om ’s zomers te genieten van de schaduw en verkoeling, om tijd met de kinderen door te brengen, om duurzame producten uit het hout te vervaardigen, om het jachtbiotoop te verbeteren, om bomen te knuffelen…

En dan zijn er ook stukjes natuur die geen productieve functie naar landbouw of bosbouw hebben. Heidegebieden, ecologische graslanden, open plekken in het bos, waterpartijen, venen en moerassen. Ook deze gebieden behoren meestal toe aan private eigenaars die als echte natuurliefhebbers graag investeren in natuur en genieten van de bloeiende fauna en flora.

Hoe weet je nu of een domein privé dan wel van de overheid is?

Om 100% zeker te zijn, moet je eigenlijk wat research doen op het internet. Meestal geven overheden echter wel via imposante infoborden aan dat het een openbaar domein betreft. Er wordt uitgelegd waarom een bepaald beheer wordt gevolgd en waar je wel of niet mag wandelen, fietsen, paardrijden, spelen enz. Private eigenaars zijn iets minder bemiddeld om veel reclame te maken en plaatsen geen info of beperken zich tot de nodige gebods- en verbodsborden die de overheid bedacht.

Mag ik in elk bos, natuurgebied en landbouwgebied wandelen?

In bossen, natuur en landbouwgebied mag je je enkel te voet verplaatsen waar officiële gemeentewegen lopen (vroeger voet- of buurtwegen). Bovendien mag je ook in alle bossen “op de paden” (twee voetgangers moeten er mekaar kunnen passeren)wandelen voor zover die niet afgesloten zijn of er een verbodsbord staat. Onder voetgangers wordt verstaan: wandelaars, joggers, langlaufers, fietsers jonger dan 9 jaar en rolstoelgebruikers. Enkel waar een specifiek bord dit toelaat, mag je door met de fiets, te paard enz.

In openbare domeinen (= eigendom van de overheid) geldt sinds kort de “omgekeerde toegankelijkheid”. Daardoor zijn alle bossen en domeinen van de overheid (dus niet de private!) toegankelijk, je mag er ook de paden verlaten, tenzij een toegankelijkheidsregeling het anders bepaalt.

Best wel ingewikkeld, niet? Dit wil dus zeggen dat je als wandelaar eerst moet opzoeken of het bos al dan niet privaat of openbaar is, en afhankelijk daarvan gelden er andere regels! De overheid maakte intussen ook een kaartje met daarop de gebieden waar je van de paden mag afwijken.

Dit bord geeft aan dat je hier op geen enkele manier door mag. De eigenaar of overheid kan dit doen omwille van privacyredenen, maar vaker doet men het omdat de natuur er niet verstoord mag worden of omdat er in het verleden veel problemen waren zoals bv. sluikstorten, drugstrafiek…

Wat betekenen de verschillende borden?

Gelukkig plaatsen de meeste eigenaars, privé of overheid, duidelijke borden bij de meeste ingangen van een bos of domein waar men kan wandelen, fietsen of paardrijden. Vaak zijn er aparte paden voor wandelaars, fietsers en ruiters. Let er ook op dat de ene de andere sowieso uitsluit. Waar wandelaars zijn toegelaten, mogen geen fietsers of ruiters komen. Dit is normaal omwille van de veiligheid tussen verschillende weggebruikers, veiligheid om andere redenen of omwille van verstoring voor de natuur.

Deze weg mag uitsluitend door voetgangers gebruikt worden. Met voetgangers worden gelijkgesteld: wandelaars, joggers, langlaufers, fietsers jonger dan 9 jaar en rolstoelgebruikers. Fietsers en ruiters mogen hier geen gebruik maken van de weg, tenzij een extra bord het toelaat.

 

 

Deze weg mag uitsluitend door fietsers gebruikt worden. Andere weggebruikers zijn er niet toegelaten, tenzij een extra bord het toelaat.

 

 

Deze weg mag uitsluitend door ruiters gebruikt worden. Andere weggebruikers zijn er niet toegelaten, tenzij een extra bord het toelaat.

 

 

 

Mag mijn hond mee als ik wandel?

Honden mogen mee wandelen, maar moeten verplicht te allen tijde aan de leiband blijven. Waar men problemen verwacht, herinnert een bord u hieraan. In extremis kan het zijn dat honden verboden worden. Dan staat dit expliciet aangegeven. Houd dus je hond steeds aan de leiband zoal het hoort, tenzij anders bepaald. Sommige gebieden hebben een hondenzone waar de hond vrij mag rondlopen.

 

Waarom moeten honden aan de leiband?

Er zijn verschillende redenen waarom honden steeds aan de leiband moeten. Zelfs al luistert de hond nog zo goed en is hij doodbraaf, toch kan zijn gedrag of instinct nadelige gevolgen hebben. Sommige andere wandelaars zijn misschien enorm bang van honden en voelen zich ongemakkelijk wanneer je hond los zou lopen. Een andere hond kan jouw hond uitdagen en er kan een gevecht ontstaan. Jouw hond heeft misschien niet gezien dat een kind of volwassenen langsfietst en raakt in de wielen.

Maar ook voor de wilde natuur kan je hond schade aanrichten. Een reetje dat langs de weg ligt, kan jouw hond zijn instinct aanspreken en tot de dood van het reetje leiden. Gewoon het diertje besnuffelen is al genoeg opdat de moeder het zou verstoten, omdat het vreemd ruikt nadien. Daarom is het verplicht jouw hond of ander gezelschapsdier altijd aan de leiband te houden.

Respect tonen, verdient respect!

Vele private eigenaars erkennen de nood aan toegankelijk groen. Ze staan er voor open en willen een deel van hun doelstelling van hun bos of natuur hieraan wijden. Weet echter dat die mensen daar geld en tijd in investeren, om jouw te laten genieten. Heb dan ook respect en spreek anderen erop aan wanneer zij zich niet aan de regels houden, al dan niet bewust. Eigenaars zullen immers graag wat meer openstellen als zij ook respect ondervinden van de recreanten. Is dit niet zo, dan zullen zij hun wegen opnieuw sluiten. Wij helpen private eigenaars in het ontwikkelen van hun visies en stimuleren hen ook hun beheer te verduidelijken bij het grote publiek. Jouw tips en ervaringen zijn steeds welkom om onze dienstverlening naar private eigenaars te kunnen verbeteren.

Ontmoetingsdag

Ter vervanging van de ontmoetingsdag op het Kasteel Printhagen in Kortessem, kon u op vrijdag 15 mei de digitale ontmoetingsdag van Landelijk Vlaanderen volgen op uw computer, tablet of smartphone-scherm.

We gingen dan een uur lang live de ether in met een programma waarbij u te weten kwam hoe enkele private eigenaars inspelen op de COVID-19 maatregelen of hoe ze de nadelige gevolgen van die maatregelen trachten op te vangen, alsook heel wat nieuwtjes over onze organisatie.  Heeft u onze uitzending niet kunnen volgen? Niet getreurd, herbekijk hier de volledige uitzending. In het programma onderaan kan u ook enkele aparte video’s terugvinden.

Programma:

  • 00:000 – Jurgen Tack, algemeen directeur, kijkt even terug naar het afgelopen jaar en licht de realisaties toe;
  • 11:10 – Het decreet gemeentewegen: Landelijk Vlaanderen trok naar het Grondwettelijk Hof, we vertellen u waarom en waar we staan.
  • 35:30 – We zijn aanwezig bij de digitale opening van de De Tuindagen van Beervelde en vragen eigenaar Renaud de Kerchove naar de impact van de COVID-19 crisis op zijn domein.
  • 46:07 – We gaan op bezoek bij Christophe Lenaerts in Malle. Hij heeft enkel private wandelwegen tijdelijk opengesteld;
  • 1:03:40 – Scouts en Gidsen Vlaanderen doet een ludieke oproep voor het ter beschikking stellen van kampplaatsen;
  • 1:08:10 – Christophe Lenaerts, voorzitter, blikt vooruit op de toekomst van Landelijk Vlaanderen:

 

Editie 86

maart – april – mei // 2020

Editie 86 – inhoud:

  • Woord van de voorzitter
  • Uit de wetstraat
  • Algemene Ledenvergadering Landelijk Vlaanderen 2020
  • Landelijk Vlaanderen vraagt vernietiging Decreet Gemeentewegen
  • De balans opmaken na de letterzetter
  • Nieuwe pachtprijscoëfficiënten 2020-2022
  • SBP’s in de praktijk
  • Wildlife Estates Label: 5 Vlaamse private natuureigenaars krijgen Europese erkenning
  • Boomgericht bosbeheer en kwaliteitshout
  • Soort in de kijker
  • PAS: Nederland is het noorden kwijt
  • Het ringen van bomen
  • Aankomende soortenbeschermingsprogramma’s
  • Gemiddelde prijstendenzen van de houtmarkt
  • Nieuwsflash

Bijlage: Landeigenaar 86

Decreet Gemeentewegen

Landelijk Vlaanderen vraagt vernietiging decreet Gemeentewegen


Uw steun gevraagd

Een procedure voor het Grondwettelijk Hof starten heeft financiële consequenties. Daarom ook dat we een beroep op u willen doen om ons financieel te willen ondersteunen bij onze juridische strijd. Wanneer we met z’n allen een kleine financiële bijdrage leveren, hebben we de mogelijkheid om de private belangen van alle private eigenaars in Vlaanderen veilig te stellen.

U kan uw steun overmaken op de rekening van Landelijk Vlaanderen, BE37 3350 4426 9028, met vermelding van ‘Procedure gemeentewegen’.


Sinds haar oprichting verdedigt Landelijk Vlaanderen het eigendomsrecht. In het bijzonder verdedigt zij de gemeenschappelijke belangen van onze leden in verband met hun zakelijke rechten op onroerende goederen op het platteland en dat in de ruimste betekenis van het woord, inbegrepen gebouwen, landbouwgronden, bossen, parken, vijvers, natuur en andere landelijke gebieden. We doen dat voor onze leden en in uitbreiding namens alle private eigenaars in Vlaanderen.

Op 3 mei 2019 heeft  het Vlaams Parlement het nieuw Vlaams Decreet Gemeentewegen gestemd dat vanaf 1 september 2019 van toepassing is. We vrezen dat de vorige Vlaamse decreetgever hiermee toch al te eenzijdig de kaart heeft getrokken van activisten, recreanten, wandelaars en fietsers waarbij weinig tot geen rekening werd gehouden met de positie van de grondeigenaar en van wie de lasten van de wegen ondergaat.

Tot 1 september 2019 kon elk geschil over het gebruik van wegen worden voorgelegd aan de rechter, in het bijzonder aan de vrederechter en in beroep aan de rechtbank van eerste aanleg. Met het nieuwe Decreet Gemeentewegen wordt het systeem van de rechterlijke toetsing bij geschillen over wegen in de feiten afgeschaft en de volledige bevoegdheid gegeven aan de gemeenteraad.

Landelijk Vlaanderen vreest dat met het nieuwe Decreet Gemeentewegen drie beginselen van onze rechtsmaatschappij op de helling komen te staan:

  • de bescherming van het eigendomsrecht
  • de rechtszekerheid
  • het onpartijdigheidsbeginsel en de scheiding der machten

Het eigendomsrecht

Als een gemeenteweg ook kan bestaan op een eigendomsperceel van een private eigenaar (een uitgangspunt van het decreet) zonder enige aandacht of differentiatie voor de gevolgen van het private statuut van de weg ten opzichte van wegen op publieke gronden, en als nergens wordt beschreven wat openbaar gebruik is en dus gelijk welk occasioneel of gedogen gebruik door het publiek plots aanleiding kan geven tot het definitief openbaar maken van de weg, dan kan enkel opgemerkt worden dat eigendom geen enkel belang heeft voor de decreetgever. Dat kunnen wij niet aanvaarden. Bovendien is het toch echt verregaand als bepaald wordt dat de vergoeding voor waardevermindering of voor waardevermeerdering wordt bepaald door een expert aangesteld door de gemeente en bij betwisting door een bijkomende expert van de eigenaar zonder enige vorm van arbitrage. Een beroep kunnen doen op neutrale personen is een absoluut minimum.

De rechtszekerheid

De bestaande regeling van de buurtwegen voorziet dat wegen die in 30-jarig onbruik zijn langs verjaring verdwijnen. Deze regeling van verjaring wordt zomaar afgeschaft zonder overgang, ook voor wegen die al lang verdwenen zijn. Ook wordt een terugwerkende kracht gegeven aan het decreet waarbij een bestaande situatie weer in vraag kan worden gesteld en aan de appreciatie van de (zelf betrokken) gemeenteraad wordt overgelaten. Wegen die jarenlang verdwenen zijn kunnen nu opnieuw door acties van derden, bv. activisten, terug verplicht geopend worden. Die terugwerkende kracht is onaanvaardbaar

Dan daaraan gekoppeld het gezag van gewijsde van een rechterlijke uitspraak. Als er in het verleden geschillen zijn beslecht door de rechtbank, hetzij in het voordeel van de eigenaar, hetzij in het voordeel van de gemeente, dan geniet een dergelijke uitspraak gezag van gewijsde. Dat betekent dat een dergelijk vonnis de partijen bindt. De partijen moeten de uitspraak aanvaarden en ze moeten er zich naar gedragen. Men kan rechtsmiddelen aanwenden, maar als die zijn uitgeput is het verhaal voorbij. De waarheid is bepaald door de rechter en een andere is er niet.

Welnu, in artikel 14 §2 van het nieuwe Decreet Gemeentewegen wordt nu de bevoegdheid van de gemeenteraad in het leven geroepen om opnieuw te oordelen over een verzoek tot opheffing waarbij het bewijs van een 30-jarig niet-gebruik door het publiek kan worden geleverd door een rechterlijke uitspraak… Als de rechter al heeft geoordeeld dat de weg is verjaard, kan de gemeenteraad toch niet nog eens oordelen en zelfs die weg opnieuw manu militari aanleggen. Dat is een aanfluiting van het rechtszekerheidsbeginsel en van het gezag van gewijsde en dus ook onrechtstreeks van de scheiding der machten. Over zaken waarover beslist is, kan de gemeente – die meestal partij was in het geschil voor de rechter – uiteraard niet opnieuw oordelen.

Het onpartijdigheidsbeginsel en de scheiding der machten

De decreetgever heeft heel sterk de macht van het getal doen spreken en de positie van de enkeling en heeft daarbij de eigenaar niet ontzien. Als die enkeling de toegang tot de rechter wordt ontzegd omtrent zijn/haar geschil met de gemeente over het openbaar of niet openbaar karakter van een weg op private bedding en als de gemeenteraad zelf het laatste woord heeft in het geschil waarin ze zelf is betrokken, is dat volgens Landelijk Vlaanderen niet verenigbaar met het recht op toegang tot de rechter en ook strijdig met het onpartijdigheidsbeginsel als algemeen beginsel van behoorlijk bestuur.

Naast die punten zijn er nog een aantal artikels die Landelijk Vlaanderen niet goedkeurt  zoals onnauwkeurige concepten, de eenzijdige criteria die de gemeente moet hanteren in haar beslissingen, de mogelijkheid tot overdracht van het beheer van de weg aan derden…

Tijd voor actie

Wij menen dat onze kritiek niet vergezocht is. We menen dat we ook vandaag nog anno 2020 mogen steunen op de grondwet.

Op dit ogenblik is ons enig middel voor rechttrekking om een procedure te starten bij het Grondwettelijk Hof. Wij zullen daarin niet de enige zijn. We vinden ook dat we bij de totstandkoming van het decreet echt in snelheid zijn gepakt: het voorstel is niet besproken in de Vlaamse Regering, noch voorgelegd aan de Strategische Adviesraden, noch aan de Raad van State, noch echt gedebatteerd in de Commissie van het Vlaams Parlement terwijl er in wezen toch van urgentie absoluut geen sprake was of is.

Ondersteun je ons in de strijd voor het vrijwaren van de rechten van de private eigenaar?

Lees verder

Speech voorzitter studiedag Gemeentewegen

Onze voorzitter, Christophe Lenaerts, gaf op dinsdag 10 december een toespraak tijdens de ‘Studiedag gemeentewegen: Raak de (gemeente)weg niet kwijt!’. Lees hieronder de standpunten van Landelijk Vlaanderen inzake het Decreet Gemeentewegen:

Historisch kan men grosso modo twee grote maatschappijsystemen onderscheiden. Van het eerste vormen de contractsvrijheid en het eigendomsrecht de basis, in het tweede wordt individuele eigendom vervangen door collectieve eigendom.  Het komt er in dat systeem op neer dat wat u ook doet, welke inspanning u ook levert, uw eigendomsstatus hetzelfde blijft: u had niks, u heeft niks en u zal niks hebben.

In 1831 heeft België zich ingeschreven in het eerste systeem. De bescherming van het eigendomsrecht werd, toen nog in artikel 11, grondwettelijk verankerd.  Voor het geval de overheid tot onteigening wilde overgaan werd er op 17 april 1835 een wet uitgevaardigd waarin zeer gedetailleerd de procedure werd uitgetekend. Die procedure was gesteund op het principe van gelijke wapenen. De eigenaar en de overheid beschikten theoretisch over dezelfde procedurele middelen: wie in het ongelijk was gesteld, kon tegen die rechterlijke beslissing bij een hogere rechter beroep aantekenen.

Dat procedureel evenwicht heeft 127 jaar standgehouden. Op 26 juli 1962 kwam er een einde aan de wet betreffende de onteigening ten algemenen nutte en de concessies voor de bouw van de autosnelwegen en de wet van dezelfde datum betreffende de rechtspleging bij hoogdringende omstandigheden inzake onteigening ten algemenen nutte.

U ziet het dames en heren, we blijven in dezelfde sfeer: die van de mobiliteit. Omdat er in die tijd volgens de regering dringend autostrades moesten worden aangelegd (en nog zonder beperking van snelheid, van alcohol verbruik en zonder rijbewijs – die toen werden gezien als teken van beschaving en vooruitgang), werd de procedurele verhouding tussen eigenaar en overheid scheefgetrokken. 

Over de onteigening werd van dan af veelal in één aanleg beslist en als de eigenaar in het ongelijk werd gesteld, kon hij geen beroep aantekenen. Dat alles werd verantwoord uit naam van de hoogdringendheid. Er was zoveel haast mee gemoeid; die snelwegen moesten zo snel kunnen worden aangelegd; dat één van de hoekstenen van het gerechtelijk procesrecht, met name de gelijke wapenen, werd afgeschaft. Volgens het Arbitrage hof toen nog, was dat allemaal geen probleem.

Die afschaffing heeft, althans voor wat betreft Vlaanderen, meer dan een halve eeuw standgehouden namelijk tot 1 januari 2018. Op die dag is het Vlaams Onteigeningsdecreet in werking getreden waarmee de Vlaamse decreetgever, op basis van een voorstel uit 2011, de procespositie van de eigenaar terug heeft hersteld: elke in het ongelijk gestelde partij kan sedertdien beroep aantekenen tegen de uitspraak van de eerste onteigeningsrechter.

Als we over onteigening spreken, lag er in Nederland (volgens Wikipedia toch nog altijd een parlementaire democratie) enkele jaren geleden een voorstel op tafel om de tussenkomst van de rechter in onteigeningszaken te schrappen: de overheid zou autonoom en exclusief over de onteigening kunnen beslissen… Dat voorstel heeft het uiteraard niet gehaald.

Deze geschiedenis toont twee zaken aan: voor de overheid is mobiliteit van belang, en mobiliteit is van belang – laat daarover geen twijfel bestaan. En de bescherming van het eigendomsrecht is maar mogelijk als ook de regels van de scheiding der machten worden gerespecteerd: de overheid moet kunnen worden gecontroleerd door de rechter.  Systemen die die mogelijkheid van toezicht op de uitoefening van de macht niet kennen, brengen – althans volgens Montesquieu – individuele vrijheden en rechten in het gedrang.

” Dames en heren goede middag,

Mijn naam is Christophe Lenaerts,

Ik sta hier voor u als voorzitter van de VZW Landelijk Vlaanderen, vereniging van land-, bos en natuureigenaars.

In onze statuten zal u lezen dat deze vereniging ijvert voor de belangen van het platteland en de natuur in het algemeen in Vlaanderen; ze behartigt in het bijzonder de gemeenschappelijke belangen van al haar leden in verband met hun zakelijke rechten op onroerende goederen in het platteland in de ruimste betekenis van het woord, hierin begrepen gebouwen, landbouwgronden, bossen, parken, vijvers, natuur en andere landelijke gebieden. Ik ga daar geen doekjes om winden, ik sta hier uiteraard als verdediger van het eigendomsrecht, maar dat had u natuurlijk al wel begrepen. En om er even een cijfer op te kleven: Landelijk Vlaanderen vertegenwoordigt de belangen van mensen die 650.000 hectare in Vlaanderen, dit is meer dan 60% van de open ruimte in Vlaanderen, bezitten en hierop de belastingen betalen. Vlaanderen is liefst 1.352.200 hectaren!

Nu kan je in elke samenleving breuklijnen of tegenstellingen ontwaren en rond het eigendomsrecht is dat niet anders.

Enerzijds is er een opvatting die stelt dat alle eigendom in oorsprong van de staat was en dat het eigendomsrecht maar moet worden gezien als een theoretische fictie, niet meer dan een tijdelijk gebruiksrecht. Als de staat haar eigendom terug wil, zijn er in die opvatting weinig plichtplegingen aan verbonden en moet ze zelfs geen vergoeding betalen.

Anderzijds is er de opvatting dat eigendomsrecht een hoeksteen vormt van de samenleving en van persoonlijke ontwikkeling.
Enerzijds zijn er pachters, anderzijds zijn er verpachters.
Enerzijds huurders, anderzijds verhuurders.
Er is ook lang de tegenstelling gehuldigd tussen natuur en landbouw.

Vandaag gaat het over de (misschien slechts schijnbare) tegenstelling tussen enerzijds recreanten/gebruikers en anderzijds eigenaars.

Nu kan men in tegenstellingen denken, maar ook in wat ons verbindt. De open ruimte bijvoorbeeld, of natuurbescherming, of het vinden van een evenwicht tussen landbouw en ecologie – of beter: klimaat. Maar dit geheel ter zijde.

En dan kom ik tot dat Vlaams Decreet Gemeentewegen van 3 mei 2019.

Wij denken, wij vrezen, dat de vorige Vlaamse Regering hiermee toch al te eenzijdig de kaart heeft getrokken van de recreanten, de wandelaars (met of zonder honden), de fietsers en even al te eenzijdig te weinig rekening heeft gehouden met de positie van de eigenaar.

U heeft het vandaag al vernomen.

Tot 1 september 2019 kon, ja, moest elk geschil over het gebruik van wegen worden voorgelegd aan de rechter, in het bijzonder aan de vrederechter en in beroep aan de rechtbank van eerste aanleg. Inderdaad, zo’n procedures konden lang duren en inderdaad, die procedures gingen gepaard met soms complexe bewijsvoering: oude kaarten, plannen, briefwisseling, foto’s, mondelingen of schriftelijke getuigenverklaringen en lange pleidooien.

Maar, dat is nu eenmaal eigen aan de rechtsstaat: partijen kunnen hun bewijs en hun verdediging organiseren en de rechter zal er over oordelen. En als het bewijs niet helder was kwam de rechter ook zelf ter plaatse kijken: niet alleen een blijk van nauwgezetheid maar ook van betrokkenheid.  Ik weet niet of het correct is te stellen dat er in die rechtspraak geen lijn te trekken viel. Ik ben het daarmee in elk geval niet eens. Er was inderdaad veel variatie in de rechtspraak, maar dat betekent niet dat deze rechtspraak in de kern een gebrek aan consistentie vertoonde. Elke situatie is immers feitelijk en historisch anders, voor elk geschil kan ander bewijsmateriaal worden voorgelegd en het is alleen maar op basis van dat bewijsmateriaal dat de rechter kan oordelen.

Dat procedures lang kunnen duren en inderdaad veel geld kunnen kosten is nu eenmaal inherent aan de rechtsstaat. Maar, dat het systeem niet perfect functioneert is natuurlijk geen reden om het af te schaffen. Geen enkel menselijk systeem is perfect en gelukkig hoeft het dat ook niet te zijn.

En toch is het dat wat de Vlaamse decreetgever op 3 mei 2019 heeft gedaan: het systeem van rechterlijke toetsing bij geschillen over wegen af te schaffen. We gaan van een democratische rechtstaat naar wat in Europa al 20 jaar verdwenen is: een centraal gevoerd communistisch regime.

Als u mij toestaat citeer ik even uit de Parlementaire Voorbereiding:

“Een van de huidige problemen is de ellenlange juridische procedure voor het afsluiten en het verval van buurtwegen door langdurig (dertig jaar) niet-gebruik, vooral in landelijke gebieden. Als buurtwegen van de ene op de andere dag onrechtmatig worden afgesloten, kunnen gemeentebesturen op dit ogenblik vaak pas na rechterlijke procedures obstakels verwijderen en de weg opnieuw openstellen. Het is daarom belangrijk dat de gemeenten de mogelijkheid hebben om onmiddellijk op te treden om de doorgang van een bepaalde weg te vrijwaren. Gemeentewegen hebben namelijk een openbaar en publiek karakter. Een principieel verbod om gemeentewegen in te nemen, maakt dan ook deel uit van dit voorstel van decreet.”

Ik denk dat de decreetgever zich op twee punten vergist. Als er echt een probleem is van mobiliteit, staat voor iedereen, ook voor de lokale overheid, het kort geding open. Los daarvan geldt er nu al overal een verbod om openbare wegen in te nemen.

Verder staat in de Parlementaire Voorbereiding te lezen wat volgt:

“In Vlaanderen bestaat een lange traditie om het herstel van schade uit wetsinbreuken volledig via gerechtelijke weg af te handelen, ook als de veroorzaakte schade 34 1847 (2018-2019) – Nr. 1 Vlaams Parlement de krenking van publieke belangen betreft. Meestal blijft de bevoegdheid van het bestuur tot het nemen van uitvoerbare beslissingen beperkt tot het geven van een preventief stakingsbevel, waarbij geprobeerd wordt om extra schade te vermijden door de wederrechtelijke handeling te doen stoppen en de toestand te bevriezen. Bij de vrijwaring van openbaar domein is het snel ondernemen van herstelacties echter essentieel, terwijl de ervaring leert dat een procedure die dergelijke acties afhankelijk maakt van een voorafgaande rechterlijke machtiging, de vereiste snelheid haast per definitie ontbeert, zelfs bij toepassing van termijnen (zoals) in kort geding”.

Maar hier lijkt de decreetgever dan toch voorbij te gaan aan bepalingen van politie van de openbare weg en aan de bevoegdheid van de burgemeester om onmiddellijk maatregelen te nemen wanneer de openbare orde of de veiligheid in het gedrang komt.

Ik wil hier het debat over de werking van justitie niet openen, maar het lijkt mij toch een gevaarlijke gedachte om de rechterlijke controle af te schaffen omdat ze niet helemaal perfect verloopt en omdat procedures lang kunnen duren. Als men dat consequent doortrekt moet men gewoon dat verbod op eigenrichting afschaffen en drijft het recht van de sterkste terug naar boven…

Dat lijkt toch geen wenselijke situatie te zijn. Ik zou eerder aandringen om de nodige middelen te geven aan justitie om haar werk op een correcte manier te kunnen uitvoeren en de nodige dienstverlening aan de bevolking te kunnen garanderen.

Met het Decreet Gemeentewegen ziet Landelijk Vlaanderen dan ook drie beginselen op de helling komen te staan:

  • De bescherming van het eigendomsrecht
  • De rechtszekerheid
  • Het onpartijdigheidsbeginsel en de scheiding der machten

Laat mij beginnen met het laatste.

Het stond onlangs weer in de krant: een fietsostrade kan niet worden aangelegd omdat één eigenaar dwarsligt; u kent ook de verhalen van de Noord-Zuid verbinding in Limburg, en die verhalen worden allemaal weggezet als het NIMBY – probleem: not in my backyard, en wat fietspaden betreft veelal: not in my frontyard

Welnu, dat is het gevolg van onze democratische rechtsstaat. Het gaat er in wezen niet om wie of hoeveel mensen zich verzetten, wel dat de rechtbank een fout in de besluitvorming van de overheid vaststelt.  Als de besluitvorming immers correct is verlopen, kan geen enkele correcte rechter een beslissing schorsen of vernietigen.   De rechterlijke toetsing corrigeert de wet van de sterkste of de macht van het getal.

Hier is het omgekeerd.

Goed georganiseerde verenigingen, zoals de VZW Trage Wegen, nemen het voortouw om wandelclubs, groepen, recreanten, mountainbikers en andere gebruikers te helpen om zo snel en zo veel mogelijk wegen open te krijgen.

Men zal het ons vergeven dat we zo expliciet zijn, maar wij zien hierin een zekere propaganda in die de verhoudingen op scherp zet: wandelaars tegen eigenaar, waar de eigenaar die zijn eigendom wil beschermen, wordt weggezet als een crimineel of in het beste geval als een moeilijk karakter.

Dat kan toch niet de bedoeling zijn?  Het kan toch niet de bedoeling zijn dat eigenaars zich moeten gaan verantwoorden of zelfs moeten gaan schamen omdat ze hun eigendom beschermen?

Mogelijk bent u, dames en heren, helemaal zen en leidt u een spartaans of zo u wil stoïcijns bestaan, onthecht van wereldse verlangens, maar ik denk te mogen stellen dat dat niet de status is van de gemiddelde Vlaming. Stel, u heeft een mooie wagen, een horloge, een boek, een woning, een tuin… En een wildvreemde komt u op een mooie dag vertellen: die wagen, dat horloge, dat boek, die woning is op maandag tussen 8 en 9 ’s ochtends, op woensdag tussen 14u en 16u in de namiddag en op zaterdag tussen 19u en 23 u ook van mij….

Niet alleen van mij, maar van heel de buurt! En als u het daarmee niet eens bent, ga ik naar de gemeente en zal de gemeenteraad wel bepalen of die wagen, dat horloge, die woning, die tuin al dan niet ook van de hele buurt is…

Nu wil ik niet komen met platitudes over politici, maar ik denk toch te mogen zeggen dat één van de doelstellingen van een politicus is om te worden verkozen. Alleen degene met de meeste stemmen wordt verkozen (het is wat complexer dan dat, maar laat ons daar nu even van uitgaan).  Voor wie denkt u dat die politicus, of die politici kiest? Voor die tien, vijftien, twintig, dertig buurtbewoners of voor die ene eigenaar?  Ik moet daar toch geen tekeningetje bijmaken.

Dat is onze eerste kritiek, met name dat de decreetgever heel sterk de macht van het getal heeft doen spreken en de positie van de enkeling, de eigenaar in dit geval daarbij niet heeft ontzien.  Als die enkeling de toegang tot de rechter wordt ontzegd en als de gemeenteraad zelf het laatste woord heeft in het geschil waarin ze zelf is betrokken, is dat volgens Landelijk Vlaanderen niet verenigbaar met het recht op toegang tot de rechter en ook strijdig met het onpartijdigheidsbeginsel als algemeen beginsel van behoorlijk bestuur.

Mogelijk heeft men het systeem gemodelleerd op dat van de omgevingsvergunning, waar het onderscheid tussen de reguliere procedure en de bijzondere procedure is afgeschaft en de gemeente nu ook bij het college van burgemeester en schepenen een vergunningsaanvraag indient. Achteraf kan men een beroep indienen bij de Raad voor Vergunningsbetwistingen, zoals hier achteraf de mogelijkheid bestaat om beroep aan te tekenen bij de Raad van State. Men vergeet daarbij dan wel dat het verlenen van een vergunning altijd gebeurt onder voorbehoud van burgerlijke rechten en dat geschillen daarover ab initio behoren tot de bevoegdheid van de burgerlijke rechter en niet pas achteraf.

De tussenkomst van de rechter is precies onder meer een correctie op de wet van de sterkste en op de macht van het getal!

Als er echt een probleem is van openbare veiligheid, kon de burgemeester optreden zonder te oordelen over de grond van de zaak – die discussie kon dan achteraf gevoerd worden, hetzij bij de Raad van State hetzij bij de vrederechter hetzij bij de twee…

Ik citeer nog eens uit de parlementaire voorbereiding
“Gemeentewegen ontstaan alleen in gevolge een overheidsinitiatief.”

Maar dat wordt al onmiddellijk tegengesproken.

“Wel geldt dat eenieder de gemeenteraad bij verzoekschrift kan attenderen op het dertigjarige publieke gebruik van een grondstrook als doorgang gedurende de voorbije dertig jaar, wat bewezen moet worden met alle middelen van recht. Als de gemeenteraad een dertigjarig publiek gebruik vaststelt (op eigen initiatief of na verzoekschrift), dan belast hij het college met de opmaak van een rooilijnplan, en de vrijwaring en het beheer van de weg (waarop onmiddellijk een publieke erfdienstbaarheid van doorgang rust). Het publieke gebruik waarvan sprake is, moet duidelijk en ondubbelzinnig zijn, maar het volstaat dat het publiek openlijk de weg gebruikt heeft en dat nog steeds doet. Die oplossing lijkt op het eerste gezicht in te gaan tegen het principe dat nietvoortdurende erfdienstbaarheden alleen door een titel gevestigd kunnen worden, maar vaste Cassatierechtspraak neemt aan dat de overgang ten gunste van een gemeente beschouwd moet worden als een bijzonder recht, waarop artikel 691 BW geen vat heeft”

Niet alleen is in het decreet niet opgenomen dat het gebruik duidelijk en ondubbelzinnig moet zijn, bovendien is men blijkbaar vergeten dat het Hof van Cassatie heel duidelijk vooropstelt dat artikel 2229 B.W. wel van toepassing is en dat een voortdurend en onafgebroken, ongestoord en openbaar niet dubbelzinnig bezit over een periode van 30 jaar moet worden aangetoond.

Volgens de nieuwe regeling mag aan het begin van de weg een groot bord staan Verboden Toegang, als dat verbod systematisch genegeerd is, is dat volgens de nieuwe regeling geen belemmering om er toch een openbare weg van te maken. Dat is voor ons werkelijk een brug te ver…

Niet alleen wordt deze kwestie ons inziens onterecht onttrokken van de bevoegdheid van de rechterlijke macht, ook worden de voorwaarden die al decennia gelden en die evident zijn, uitgehold tot een quasi oncontroleerbaar criterium …

Met alle respect, maar de decreetgever is hier werkelijk plat op de buik gegaan voor de recreant…

Dan het tweede: het rechtszekerheidsbeginsel, en daaraan gekoppeld het gezag van gewijsde van een rechterlijke uitspraak. Als er in het verleden geschillen zijn beslecht door de rechtbank, hetzij in het voordeel van de eigenaar, hetzij in het voordeel van de gemeente, dan geniet een dergelijke uitspraak gezag van gewijsde. Dat betekent dat een dergelijk vonnis de partijen bindt. De partijen moeten de uitspraak aanvaarden en ze moeten er zich naar gedragen. Men kan rechtsmiddelen aanwenden, maar als die zijn uitgeput is het verhaal voorbij. De waarheid is bepaald door de rechter en een andere is er niet.

Welnu, in artikel 14 §2 wordt de bevoegdheid van de gemeenteraad in het leven geroepen om opnieuw te oordelen over een verzoek tot opheffing waarbij het bewijs van een dertig jarig niet gebruik door het publiek kan worden geleverd door een rechterlijke uitspraak… Als de rechter al heeft geoordeeld dat de weg is verjaard, kan de gemeenteraad niet nog eens oordelen op basis van die uitspraak. Dat is een aanfluiting van het rechtszekerheidsbeginsel en van het gezag van gewijsde en dus ook onrechtstreeks van de scheiding der machten… Over zaken waarover beslist is, kan de gemeente – die meestal partij was in het geschil voor de rechter – uiteraard niet opnieuw oordelen.

Tot slot het eigendomsrecht.

Als een gemeenteweg kan bestaan op een eigendom van een private eigenaar, en dat lijkt toch een uitgangspunt van het decreet te zijn, en als een gemeenteweg door de gemeenteraad kan worden gecreëerd en als wordt voorzien dat onteigening mogelijk is voor elke verwerving van onroerende goederen die noodzakelijk is voor de realisatie van een gemeenteweg, – wetende dat bij onteigening een onafhankelijke rechter zal oordelen over de onteigeningsvoorwaarden en over de onteigeningsvergoeding, kan je niet anders dan besluiten dat onteigening gewoon overbodig wordt gemaakt: het zal nooit noodzakelijk zijn om te onteigenen…

Bovendien is het toch echt verregaand als bepaald wordt dat de vergoeding voor waardevermindering of voor waardevermeerdering wordt bepaald door een expert aangesteld door de gemeente en bij betwisting door een college van experten. Ook hier wordt volgens Landelijk Vlaanderen artikel 144 van de Grondwet geschonden.

Wij menen dat onze kritiek niet vergezocht is. We menen dat we ook vandaag nog anno 2019 mogen steunen op de grondwet van 1831.

Op dit ogenblik is ons enig middel voor rechttrekking om een procedure te starten bij het Grondwettelijk Hof. De opdracht hiertoe is door onze algemene vergadering en raad van bestuur gegeven aan onze raadsmensen. En wij zullen daarin niet de enige zijn vermoed ik. We vinden ook dat we bij de totstandkoming van het decreet echt in snelheid zijn gepakt: het voorstel is niet besproken in de Vlaamse Regering, noch voorgelegd aan de Strategische Adviesraden noch aan de Raad van State, noch echt gedebatteerd in de Commissie van het Vlaams Parlement terwijl er in wezen toch van urgentie absoluut geen sprake was of is.

Naast die punten zijn er nog een aantal artikels die Landelijk Vlaanderen niet goedkeurt zoals onnauwkeurige concepten, de eenzijdige criteria die de gemeente moet hanteren in haar beslissingen, de mogelijkheid tot overdracht van het beheer van de weg aan derden…

Maar de VZW Landelijk Vlaanderen is en blijft constructief. Wij reiken de hand uit naar de Vlaamse Decreetgever om het Decreet Gemeentewegen te herdenken, er de pijnpunten uit te halen en het opnieuw te configureren – rekening houdend met de principes van de scheiding der machten, de rechtszekerheid en het eigendomsrecht.

We zijn ons ervan bewust dat het een moeilijke oefening zal worden. Het vertrekpunt vandaag eind 2019 is immers onvergelijkbaar met het eventuele vertrekpunt augustus 2019. Er is intussen een regelgeving die zeer veel voordelen inhoudt voor de recreant, en ook voor de VZW Trage Wegen (u vindt het niet erg dat we de dingen bij naam noemen).  Dat maakt dat de uitgangspositie uit evenwicht is. Het is veel moeilijker om terug te nemen wat men al gegeven heeft, zeker als men in heel Vlaanderen al heeft verkondigd welke perspectieven die nieuwe regelgeving wel niet biedt…

Nochtans hopen wij oprecht dat we op zeer korte termijn rond de tafel kunnen gaan met als heel duidelijke missie van alle betrokken partners om op zijn minst een paar artikels van deze tekst te herschrijven om die trouw te houden aan onze grondrechten en aan de beginselen van behoorlijk bestuur.

Bij elke nieuwe wet denkt de wetgever dat hij het probleem heeft opgelost, maar in 99% van de gevallen blijkt dat niet zo te zijn, of worden minstens nieuwe problemen gecreëerd en dit al gewoon omdat men overhaaste beslissingen neemt zonder evenwichtig overleg. In elk geval, het idee dat er geen procedures meer zullen worden gevoerd, is een fictie. De belangen zijn gewoon te groot.

Indien u dezelfde mening dan ons bent aangedaan en ons wenst te steunen zal u eerstdaags via onze website www.landelijk.vlaanderen en nieuwsbrief meer informatie kunnen vinden.

Ik dank u voor uw aandacht en ik hoop u volgend jaar weer te zien op een studiedag over het Decreet Gemeentewegen 2.0″

Nieuw Decreet houdende de gemeentewegen

Geachte Leden,

Op 24 april 2019 heeft het Vlaams Parlement een decreet aangenomen – unaniem en met veel trots over het resultaat – die de regelgevingen over de gemeentewegen integreert en meteen ook de wet op de buurtwegen opheft.

Procedureel werd dit decreet aangenomen als gevolg van een parlementair voorstel van de meerderheidspartijen zonder tussenkomt van de Vlaamse Regering en zonder de gebruikelijke advisering van de Strategische Adviesraad SARO of zelfs van de Raad van State. Het werd in de laatste vergaderingen voor de verkiezingen van de Commissie Mobiliteit behandeld na wat eerdere consultaties van de begunstigden van het nieuw systeem, niet van de benadeelden ervan en na een zeer summiere hoorzitting met veel ruimte voor de actievoerders in deze materie.

Bij het laattijdig vernemen van de inhoud van dit decreet hebben wij nog juist enkele zware inhoudelijke opmerkingen kunnen formuleren waarna een en andere rechtsonzekere bepaling op het nippertje werd aangepast of verwijderd.

Wat de grond betreft, stellen wij een aantal verbeteringen vast tegenover de vorige regelgeving zoals het mogelijke maken van “conventionele wegen” en een aantal verduidelijkingen, afstemmingen of procedurele vereenvoudigingen. Zoals nu vaak in nieuwe decreten nemen de handhavingclausules een behoorlijk deel van de tekst. Zo hoort de rechtsonderhorige langs zijn weg het geluid van het kanon…

Er zijn toch grote inhoudelijke bezorgdheden in de tekst die voortvloeien uit een zeer eigen interpretatie door de decreetgever van het Burgerlijk Wetboek in het bijzonder wat betreft wegen die in het verleden in onbruik zijn geraakt. De vroegere rechterlijke uitspraken worden nu ondergeschikt aan beslissingen van gemeenteraden die een zeer uitgebreide uitvoerende macht krijgen met allerlei gevaren voor de rechtszekerheid van de individuele eigendom. Mogelijkheden tot beroep zijn er zelfs niet als het over de inhoud van de beslissing gaat.

De tekst van het decreet kan u vinden op https://www.vlaamsparlement.be/parlementaire-documenten/parlementaire-initiatieven/1316975 en het verslag van de plenaire vergadering op https://www.vlaamsparlement.be/plenaire-vergaderingen/1316591/verslag/1317954

Het decreet wordt binnenkort gepubliceerd in het Staatsblad. Het valt nu te bekijken welke actie moet gevoerd worden. Onze Raad van Bestuur zal zich tegen het einde van de maand mei uitspreken en, gezien de zware juridische ingrepen, eventueel stappen ondernemen voor een beroep bij het Grondwettelijke Hof. Wij vragen u ondertussen uw reacties naar ons toe te sturen via mail (info@landelijk.vlaanderen) zodat wij dan ordentelijk kunnen handelen samen met onze advocaten.