Jambon I presenteert regeerakkoord: onze eerste analyse
Tijdens de voorbereiding van het huidige regeerakkoord sloegen beide APB-NB-partners (Aanspreekpunt Privaat Beheer – Natuur en Bos), Landelijk Vlaanderen en de Koepel van Vlaamse Bosgroepen, de handen in elkaar door een gemeenschappelijk politiek memorandum voor te bereiden en dit voor te leggen aan de regeringspartijen. Nu er een regeerakkoord is, kunnen we de balans opmaken. En de gemeenschappelijke aanpak heeft gewerkt met mooie realisaties voor beide organisaties.
Meer bos
Uiterlijk tegen 2030 wil de nieuwe Vlaamse Regering 10.000 hectare bos realiseren. 4.000 ha daarvan wil men reeds realiseren binnen de huidige regeerperiode. Hiermee krijgt een belangrijke vraag vanuit onze organisatie vorm: meer bos en op een zodanige wijze dat de realisatie niet enkel van overheid en natuurverenigingen afhangt, maar daadwerkelijk de bijdrage vraagt van private eigenaars.
Bosgroepen
Om private eigenaars bij het bosbeleid te betrekken, is er noodzaak aan een goede ondersteuning. Hiervoor werden in het verleden de Bosgroepen opgezet en we hebben ze een mooie plek kunnen geven in het regeerakkoord: “De Vlaamse overheid erkent de rol van de Regionale Landschappen en van de Bosgroepen, en zal die verder ondersteunen.”
Hiermee kregen we zowel de beoogde doelstelling, als het instrument dat we naar voor schoven bijna letterlijk in de tekst van het regeerakkoord.
Invasieve soorten
We vroegen naar passende maatregelen. Het regeerakkoord stelt: “We perken de impact van invasieve, uitheemse soorten in. Vlaanderen zet een gecoördineerde aanpak op, waarin alle bestuursniveaus hun verantwoordelijkheid nemen, en waarbij we private eigenaars, grondgebruikers en terreinbeherende organisaties betrekken.”
Klimaataanpak
Ook hier worden bossen erkend voor het vastleggen van koolstof, het bufferen van wateroverlast en het milderen van droogte en hitte-effecten.
Beheer van bos en natuur
We vroegen dat het beheer van natuur en bos niet langer automatisch naar natuurverenigingen zou gaan. En ook hier vonden we gehoor: “Het beheer van gronden en domeinen in eigendom van het ANB en waar ANB niet zelf instaat voor het beheer wordt via de gebruikelijke openbare aanbestedingsprocedures uitbesteed.”
Natuur
Voor private eigenaars is het belangrijk dat naast het traditionele natuurbehoud (het regeerakkoord voorziet 20.000 ha bijkomende natuur) ook ecosysteemdiensten op passende wijze vergoed kunnen worden. Het regeerakkoord volgt ons in deze zienswijze: “Hierbij zetten we bijkomend in op instrumenten zoals beheersovereenkomsten voor natuurbeheer en honoreren we inspanningen voor ecosysteemdiensten.“
Landbouw
We vroegen een behoud van een competitieve, duurzame landbouw. Het regeerakkoord wist dit nog beter te omschrijven: “Bescherming van de open ruimte gaat hand in hand met een duurzame en innovatieve land- en tuinbouw als belangrijke schakel in de voedingssector en de Vlaamse industrie “. Ook in het klimaatdeel van het regeerakkoord komt onze vraag verder aan bod: “Om de klimaatdoelstelling te realiseren zetten we volop in op de verdere omslag naar een duurzame voedselproductie en leefbare landbouw.”
Pachtwetgeving
Vanuit Landelijk Vlaanderen was er een sterke vraag om nu eindelijk toch eens werk te maken van een nieuwe pachtwetgeving.
Het regeerakkoord volgt ons hierin: “We bevorderen de toegang tot landbouwgrond door de pachtwetgeving te hervormen waarbij:
• nieuwe pachtcontracten schriftelijk opgesteld worden;
• er een billijk evenwicht komt tussen de rechten en plichten van de pachter en de verpachter;
• de mogelijkheid ingevoerd wordt om pachtcontracten te sluiten voor een vaste termijn van een veelvoud van 9 jaar;
• de wet gender- en samenlevingsneutraal wordt gemaakt;
• het mogelijk moet zijn dat verpachters randvoorwaarden opleggen inzake het aanbrengen van al dan niet-vergunningsplichtige infrastructuurwerken (bv. drainage, ophoging…);
• en waarbij de pachter teeltvrijheid en vrije keuze van teelttechniek wordt gegarandeerd”
Ruimtelijke ordening en ruimtelijke processen
Ons memorandum stelde: “Bij de uitvoering van het Beleidsplan Ruimte Vlaanderen voor de open ruimte (beleidskader, instrumentendecreet) dient het eigendomsrecht gerespecteerd te worden.“ Dit kreeg zijn doorvertaling in het regeerakkoord als volgt: “Ook de open ruimte staat in Vlaanderen onder druk. We kunnen ons niet permitteren alle ruimte die er nog is, vol te bouwen. Daarom maken we werk van een bouwshift, waarbij we naar een beter evenwicht streven tussen kwaliteitsvol wonen, ondernemen en het beschermen van de open ruimte. De overheid moet betrouwbaar zijn. We waken erover dat het eigendomsrecht gewaarborgd blijft: wie nadeel ondervindt van een herbestemming, wordt volledig financieel gecompenseerd.”
Erfgoed
Ook erfgoed krijgt een belangrijke plaats in het regeerakkoord met veel aandacht voor tal van de punten die Landelijk Vlaanderen en Historische Woonsteden naar voor brachten.
Het zijn zeer intensieve maanden geweest, maar we vinden heel wat van de door ons gevraagde punten terug in het regeerakkoord. Hartelijk dank aan alle leden van onze organisaties die bijdroegen aan het opstellen en het naar de politiek doorvertalen van ons memorandum.
Foto: ©N-VA
Leidraad voor wie een bos erft of koopt
Het doel van deze brochure is om u te helpen bij de eerste stappen als nieuwe boseigenaar, om u een leidraad te bieden van bij of zelfs voorafgaand aan de verwerving. Naast een persoonlijke investering, is “boseigenaar zijn” een filosofie, het concreet investeren in de natuur voor de mens en de lokale economie.
Dit document helpt u de juiste vragen te stellen. Het geeft u ook een beeld van de opties en ondersteuning om uw bosbeheer met vertrouwen en goesting aan te vatten. Zo kan het bos een belangrijke economische en ecologische rol blijven spelen voor de huidige en toekomstige generaties.
Klik hier om de brochure te downloaden.
Publieksbevraging GLB na 2020
Vlaanderen is momenteel bezig met de voorbereiding van het Europees Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) Strategisch Plan 2021-2027. Hiervoor organiseren ze een consultatie.
Wenst u de bosbouwsector zo maximaal mogelijk te ondersteunen? Zouden we u dan mogen vragen om de bevraging in te vullen. We hebben hier een aantal elementen van antwoord voor u voorbereid.
Ga naar de website van het Vlaams Ruraal Netwerk en klik vervolgens op het thema ‘(Bio)diversiteit (gewasdiversiteit en biodiversiteit). Daar heeft u de mogelijkheid om (één van) volgende elementen in te vullen:
- Bos kan in belangrijke mate bijdragen tot klimaatmitigatie en -adaptatie en tot het leveren van andere ecosysteemdiensten zoals bijvoorbeeld waterretentie en waterkwaliteit. Deze ecosysteemdiensten zijn relevant voor de maatschappij als geheel en voor de landbouw in het bijzonder.
- Vermelding van de bosproblematiek is nodig want bosbouw moet gezien worden als een component in het sociaaleconomisch weefsel van het platteland.
- Er moet plaats voorzien worden voor mogelijke interventies met betrekking tot bosbouw. “De interventies moeten [1] op bosbeheerplannen of gelijkwaardige instrumenten gebaseerd zijn en [2] kunnen het volgende omvatten: [a] ontwikkeling van bosareaal en duurzaam bosbeheer, met inbegrip van bebossing van grond en aanleg en vernieuwing van boslandbouwsystemen; bescherming, herstel en verbetering van bosrijkdommen, rekening houdend met de adaptatiebehoeften; [b] investeringen om de instandhouding en de veerkracht van de bossen te waarborgen en te versterken en verlening van bosecosysteem- en klimaatdiensten, en [c] maatregelen en investeringen ter ondersteuning van hernieuwbare energie en de bio-economie.”.
- Bosbouw, in de ruime zin, kan eveneens in het systeem van beheersovereenkomsten worden betrokken. Er kan ingezet worden op het realiseren van agroforestry en op beheersovereenkomsten voor milieu- en klimaatdiensten die uit bossen voortkomen.
- VLIF-steun moet ook toegankelijk zijn voor de actoren uit de bossector. Hierbij kan worden ingezet op het realiseren van bebossing, restauratie van bossen, verbeteren van de klimaatresistentie van bossen en investeringen in bostechnologie en bosbouwmachines. Deze steun zal moet gebaseerd worden op “een bosbeheerplan of gelijkwaardig instrument”, i.e. toepasselijk zijn op bossen die het voorwerp zijn van een natuurbeheerplan i.u.v. het Natuurdecreet.
Welk brandgevaar voor bos- en natuurgebieden in jouw regio?
Verkiezingen 2019: waarop en op wie mogen land, bos- en natuureigenaars rekenen?
Volg het politieke debat vrijdag 24 mei live op: http://webcast.landelijk.vlaanderen/
NATUUR
Stelling: Realistische natuurstreefbeelden maken het voor private eigenaars makkelijker om een rol op te nemen binnen het natuurbehoud.
CD&V: “In de loop van volgend jaar is een evaluatie voorzien van de nieuwe regeling van juli 2017 onder leiding van ANB samen met de stakeholders. Centraal in deze evaluatie staan de normkosten, administratieve vereenvoudiging en de streefbeelden. Dit is het geschikt moment om deze problematiek te bespreken en waar nodig bij te sturen.”
N-VA: “Op zich kan je natuurlijk niet tegen de stelling zijn: als ecorealisten vinden wij bij uitstek dat alle doelstellingen realistisch moeten zijn. En dat het dan gemakkelijker is voor private eigenaars om die rol op te nemen is evident. Maar daarmee geven jullie zelf aan dat de kritiek van heel wat milieuverenigingen terecht zou zijn. Namelijk dat natuurstreefbeelden voor private eigenaars per definitie minder ambitieus zijn. Dat signaal wil ik niet ondersteunen. Voor ons kunnen private eigenaars evengoed ingezet worden om ambitieuze doelstellingen te halen.”
Stelling: Gelijkberechtiging vraagt dat ook private eigenaars toegang kunnen krijgen tot aankoopsubsidies wanneer ze natuur onder type 4 wensen te realiseren zonder dat ze daarbij op voorhand reeds natuur elders onder type 4 natuur moeten beheren of bezitten.
N-VA: “Het is vooral van belang dat eigenaars kunnen aantonen dat ze kunnen voldoen aan de voorwaarden van een natuurbeheerplan type 3. Maar na die tussenstap kunnen ze eventueel toegang krijgen tot aankoopsubsidies voor het realiseren van type 4 gebieden.”
Groen: “Deze voorwaarde is opgenomen om zeker te zijn dat de eigenaar/beheerder voldoende expertise heeft en dit ook kan aantonen. Als er op een andere manier kan aangetoond of gegarandeerd worden dat de private eigenaar type 4 beheer aankan, dan is dat zeker bespreekbaar. Maar de ambitie mag niet bijgesteld worden. Belangrijke voorwaarde is dat er eeuwige erfdienstbaarheid geldt deze gronden. Type 4 gebieden (de reservaten) moeten kwalitatief beheerd worden zodat de natuurstreefbeelden die vooropgesteld zijn, behaald worden.”
CD&V: Deze voorwaarde is in regelgeving opgenomen als garantie en bewijs dat de aanvrager ervaring had met natuurbeheer. Voorwaarde kan wat ons betreft geschrapt worden maar er moeten toch enkele criteria opgenomen worden waaruit blijkt dat aanvrager voldoende know-how in huis heeft of inhuurt zodat de realisatie van het beheerplan type 4 gegarandeerd wordt.
BOS
Stelling: Private eigenaars die gronden ter beschikking willen stellen voor bosontwikkeling dienen daarvoor op passende wijze vergoed te worden. Dit is een gevoelige besparing ten opzichte van de aankoop van gronden ter realisatie van de bosuitbreiding die nu de enige mogelijkheid is.
Groen: “Akkoord. Recent werd een regeling uitgewerkt die eigenaars vergoed voor het gelede grondwaardeverlies bij bebossing. Dat is een goede zaak. Voor Groen is het belangrijk dat deze bossen zich kunnen ontwikkelen tot echt oud bos. De bebossing die aangeplant wordt onder dit besluit moet echter maar gedurende 30 jaar aangehouden worden. Het beleid moet voldoende stimulansen inbouwen om ontbossing van deze bossen na afloop van de termijn te vermijden.”
N-VA: De Vlaamse regering maakte de laatste jaren wel degelijk werk van de waardering van private eigenaars voor het ter beschikking stellen voor bosontwikkeling.
Wie een stuk grond bezit en die grond wil bebossen kan sinds het voorjaar van 2019 rekenen op een extra vergoeding. Om ervoor te zorgen dat het bosoppervlak in ons land niet achteruitgaat, richtte de Vlaamse regering in 2001 het boscompensatiefonds op. Wie bos wil kappen in Vlaanderen, moet zelf voor nieuw bos zorgen of geld neertellen voor de compensatie van het gekapte bos. Met die compensatie of bosbehoudsbijdrage wordt dan elders herbebossing gefinancierd.
Oorspronkelijk gebruikte de overheid de middelen van het fonds zelf om gronden aan te kopen en te bebossen. In 2011 werd het fonds ook open gesteld voor subsidies voor aankoop van grond door gemeenten en provincies. Sinds 2015 kunnen ook verenigingen en particulieren er een beroep op doen.
Wie grond aankoopt om te bebossen krijgt een tegemoetkoming van zestig procent van de aankoopsom (met een maximum van 3.5 euro/m²). In 2017 werd die subsidie opgetrokken tot tachtig procent voor aankoop van gronden in groene bestemmingen.
Door het nieuwe besluit zullen eigenaars van gronden die deze willen bebossen een forfaitaire tegemoetkoming bekomen voor het grondwaardeverlies. Deze eenmalige tegemoetkoming is vastgesteld op 11.150 euro per hectare. Voor het effectief bebossen van het perceel kan men beroep doen op de reeds bestaande bebossingssubsidie. Die bedraagt tussen de 3.500 en de 5.000 euro per hectare afhankelijk van onder andere de boomsoortenkeuze. Zo willen we extra bebossing stimuleren.
Stelling: Er is nood aan meer aandacht voor bos in het beleid. De visietekst van het bosforum ‘Bos en samenleving’, met 11 te realiseren beleidswerven, kan daarbij inspirerend werken.
N-VA: “Gezien de Gouden Erepenning dit jaar door het Vlaams Parlement werd uitgereikt aan organisaties die zich op natuur- en milieuvlak verdienstelijk maakten, en het Bosforum onder meer gelauwerd werd, heeft de parlementaire gemeenschap duidelijk aangegeven dat de visietekst van het forum een sterk beleidsaanbevelend document is. Maar het kan altijd nog beter: wat ons betreft mag er zeker meer aandacht gaan naar bosbeleid. In ons programma stellen we ook duidelijk dat we 10 000 ha extra bos willen realiseren.”
Open Vld: “Bossen zijn belangrijk voor onze ecosysteemdiensten en spelen een cruciale rol in de strijd tegen klimaatverandering. Er is wel degelijk aandacht voor bos in het beleid, maar het kan en moet nog een meer centrale plaats krijgen binnen het natuurbeleid. We willen o.a. inzetten op meer bosuitbreiding, naast boscompensatie, en stads(rand)bossen. Op vlak van boscompensatie willen wij dat ook het kappen van bossen in kader van een natuurbeheerplan ook gecompenseerd wordt. De aandacht voor bossen past binnen het breder geheel van groenblauwe netwerken, waarbij we buitengebied willen verbinden met groen in dorps- en stadskernen. In ons beleidsverhaal houden we steeds rekening met het eigendomsrecht.”
Groen: “Ook Groen vindt dat er meer aandacht voor bos moet zijn in het beleid. Groen wil de onmiddellijke ontbossingsstop van zogenaamde kwetsbaar waardevol bedreigde bossen, we planten 10 000 ha nieuw bos aan tegen 2030, een correcte bosbarometer en een boscompensatiemechanisme dat ervoor zorgt dat er voor elke gekapte boom effectief (minstens) een nieuwe aangeplant (op regioniveau). ”
CD&V: “De visietekst en werk van bosforum over “Bos en Samenleving” is er gekomen op initiatief van Joke Schauvliege. Voor een aantal van de opgenomen beleidswerven verder uit te werken heeft minister ANB opdracht gegeven samen te zitten met Bosforum om een nieuwe overeenkomst af te sluiten voor verdere uitwerking van een aantal werven.”
RUIMTELIJKE ORDENING EN RUIMTELIJKE PROCESSEN
Stelling: Bij de uitvoering van het Beleidsplan Ruimte Vlaanderen voor de open ruimte (beleidskader, instrumentendecreet) dient het eigendomsrecht gerespecteerd te worden.
Open Vld: “De uitvoering van het Beleidsplan Ruimte Vlaanderen met het oog op het vrijwaren van de open ruimte dient te gebeuren met respect voor het eigendomsrecht van mensen. Aangezien eigendomsrecht een grondwettelijk recht is, vinden wij dat hier een faire vergoeding tegenover MOET staan. Voor Open Vld betekent dit een vergoeding van 100% venale waarde.”
CD&V: “Klopt, vanuit CD&V hebben wij altijd het belang van het eigendomsrecht meegenomen in de uitwerking van het BRV. Een belangrijk element voor ons in deze is de optrekking van de planschade naar 100% van de geactualiseerde waarde.”
Groen: “Dat moet inderdaad het uitgangspunt zijn.”
N-VA: “Uiteraard!”
Stelling: Private eigenaars wensen structureel of statutair betrokken te worden bij gebiedsontwikkelingen in de open ruimte zowel planologisch (RUP’s) als projectmatig en dit evenwaardig met andere betrokken actoren en dit ook in de maatschappelijke beslissingsorganen.
N-VA: “Ons ruimtelijke beleid is dermate belangrijk dat het verder uitwerken ervan best met zo’n groot mogelijk draagvlak gebeurt. De enige mogelijkheid om dat draagvlak op te bouwen is het betrekken van alle actoren bij het tot stand komen.”
Groen: “De afgelopen legislatuur zijn de participatiemogelijkheden in ruimtelijke processen teruggeschroefd. Groen is daar helemaal niet gelukkig mee. Inspraak, documenten inkijken en bezwaar indienen is moeilijker gemaakt i.p.v. makkelijker. Groen is voorstander van een echt partnerschap en vindt dat alle actoren in dergelijke processen betrokken moeten worden.”
ERFGOED
Stelling: Er is nood aan coherentie op het vlak van erfgoed-inventarisatie op (inter-) gemeentelijk, provinciaal en Vlaams niveau.
Groen: “Akkoord. De hervorming van het erfgoedbeleid leidt momenteel niet tot een betere dienstverlening. De subsidiedossiers lopen jaren vertraging op en worden mede daardoor door andere mensen behandeld. Coherentie en continuïteit moet gegarandeerd worden.”
CD&V: “Erfgoed bepaalt in grote mate het unieke karakter van onze leefomgeving. Het coherent en degelijk inventariseren én het behoud ervan is van groot belang in de uitbouw van een beleid gericht op de verbetering van de omgeving, in het cultuurbeleid, de uitbouw van het toerisme, de stads- en dorpskernvernieuwing, enz.”
Raadpleeg hier onze facebookpagina.
Nieuw Decreet houdende de gemeentewegen
Geachte Leden,
Op 24 april 2019 heeft het Vlaams Parlement een decreet aangenomen – unaniem en met veel trots over het resultaat – die de regelgevingen over de gemeentewegen integreert en meteen ook de wet op de buurtwegen opheft.
Procedureel werd dit decreet aangenomen als gevolg van een parlementair voorstel van de meerderheidspartijen zonder tussenkomt van de Vlaamse Regering en zonder de gebruikelijke advisering van de Strategische Adviesraad SARO of zelfs van de Raad van State. Het werd in de laatste vergaderingen voor de verkiezingen van de Commissie Mobiliteit behandeld na wat eerdere consultaties van de begunstigden van het nieuw systeem, niet van de benadeelden ervan en na een zeer summiere hoorzitting met veel ruimte voor de actievoerders in deze materie.
Bij het laattijdig vernemen van de inhoud van dit decreet hebben wij nog juist enkele zware inhoudelijke opmerkingen kunnen formuleren waarna een en andere rechtsonzekere bepaling op het nippertje werd aangepast of verwijderd.
Wat de grond betreft, stellen wij een aantal verbeteringen vast tegenover de vorige regelgeving zoals het mogelijke maken van “conventionele wegen” en een aantal verduidelijkingen, afstemmingen of procedurele vereenvoudigingen. Zoals nu vaak in nieuwe decreten nemen de handhavingclausules een behoorlijk deel van de tekst. Zo hoort de rechtsonderhorige langs zijn weg het geluid van het kanon…
Er zijn toch grote inhoudelijke bezorgdheden in de tekst die voortvloeien uit een zeer eigen interpretatie door de decreetgever van het Burgerlijk Wetboek in het bijzonder wat betreft wegen die in het verleden in onbruik zijn geraakt. De vroegere rechterlijke uitspraken worden nu ondergeschikt aan beslissingen van gemeenteraden die een zeer uitgebreide uitvoerende macht krijgen met allerlei gevaren voor de rechtszekerheid van de individuele eigendom. Mogelijkheden tot beroep zijn er zelfs niet als het over de inhoud van de beslissing gaat.
De tekst van het decreet kan u vinden op https://www.vlaamsparlement.be/parlementaire-documenten/parlementaire-initiatieven/1316975 en het verslag van de plenaire vergadering op https://www.vlaamsparlement.be/plenaire-vergaderingen/1316591/verslag/1317954
Het decreet wordt binnenkort gepubliceerd in het Staatsblad. Het valt nu te bekijken welke actie moet gevoerd worden. Onze Raad van Bestuur zal zich tegen het einde van de maand mei uitspreken en, gezien de zware juridische ingrepen, eventueel stappen ondernemen voor een beroep bij het Grondwettelijke Hof. Wij vragen u ondertussen uw reacties naar ons toe te sturen via mail (info@landelijk.vlaanderen) zodat wij dan ordentelijk kunnen handelen samen met onze advocaten.
Interview Sonja Vanblaere
Auteur: Jurgen Tack, algemeen directeur, Landelijk Vlaanderen & Aanspreekpunt Privaat Beheer – Natuur en Bos
Ik ontmoet Sonja Vanblaere, administrateur-generaal van het agentschap Onroerend Erfgoed in het Herman Teirlinck gebouw, het nieuwe administratieve centrum van de Vlaamse overheid in Brussel. Met haar kenmerkende enthousiasme gaan we van start voor een ongetwijfeld boeiend interview.
De Landeigenaar: Als u even terugkijkt op de fusie van de verschillende administraties betrokken bij het erfgoedbeleid. Een geslaagde operatie voor u?
Sonja Vanblaere: Ik denk het wel. Elke fusie heeft natuurlijk haar kinderziektes, zowel op organisatorisch als op bedrijfscultureel vlak. Maar het was een goede zaak, zowel voor de buitenwereld als voor het beleid om één enkele administratie voor het erfgoedbeleid te hebben. Ik was eerder leidend ambtenaar van het voormalige VIOE (nvdr: Vlaams Instituut voor het Onroerend Erfgoed, een wetenschappelijke instelling van de Vlaamse overheid die nu onderdeel is van het Agentschap Onroerend Erfgoed) en daar zag je al dat je, bijvoorbeeld met het inventariseren van erfgoed, tegen grenzen aanliepen. Het vervolgtraject, met name het beschermen, zat bij een ander agentschap. Eigenlijk hadden we binnen het VIOE een heel beperkt zicht op het geheel van het erfgoedbeleid. Ja, het is een goede zaak geweest. Absoluut! Het heeft ons de opportuniteit gegeven om met één gezicht naar buiten te komen. Intern hebben we dan weer een veel grotere kritische massa met breed overleg tussen onderzoekers enerzijds en uitvoerders anderzijds. We zijn nu zeven jaar verder en ik moet vaststellen dat er nog steeds heel wat onontgonnen terrein is. In een veranderproces verlies je ook wel een aantal goede elementen. Je moet dus blijven investeren in de bedrijfscultuur. Het duurt toch wel even voordat je dat nieuwe gezicht gevonden hebt. Maar we zijn stilaan op kruissnelheid gekomen.
De Landeigenaar: In 2013 lag u mede aan de basis van het nieuwe onroerenderfgoeddecreet. Laat ons even een SWOT-analyse maken: wat zijn de sterktes, de zwaktes, de opportuniteiten en de gevaren van dit nieuwe erfgoeddecreet?
Sonja Vanblaere: Belangrijk in het nieuwe decreet is dat we nu eindelijk een volwaardige archeologieregelgeving hebben. Die was er voordien niet. Archeologie is nu ook volledig ingebed in de andere erfgoeddisciplines: van het landschappelijke tot het bouwkundige erfgoed. Doordat deze regelgeving helemaal nieuw was, konden we ook het gehele traject digitaliseren. Dit resulteerde in het archeologieportaal. De digitalisering van de behandeling van aanvragen voor archeologie is een absoluut paradepaardje voor het agentschap en een voorbeeld van wat met digitalisering gerealiseerd kan worden. Een tweede belangrijk sterk punt is de volwaardige plaats die de handhaving krijgt. Handhaving is het sluitstuk van het beleid. Als je niet kan ingrijpen waar erfgoed bedreigd wordt, dan heb je in de feiten een zwakke regelgeving.
In de nieuwe regelgeving staat ook ingeschreven dat er een jaarlijkse evaluatie van het erfgoedbeleid is en dat die evaluatie in de toekomst een permanent gegeven wordt. De eerste keer overviel ons dat. We hadden net de regelgeving gemaakt en we konden ze al meteen gaan evalueren. Niettemin heeft dat tot nuttige bijsturing geleid.
Naast handhaving, archeologie en evaluatie is financiering een belangrijk aandachtspunt. In de evaluatie werd opgemerkt dat de financieringsinstrumenten aan bijsturing toe zijn. Dat zal zeker een van de aandachtspunten moeten worden voor de volgende beleidsperiode. Er blijft nog heel wat werk aan de winkel.
Ook de implementatie van de FARO-conventie (nvdr: een internationale tekst met nadruk op de integrale en geïntegreerde benadering van erfgoed en op het begrip erfgoedgemeenschap: deze tekst lag mede aan de basis van het nieuwe Onroerenderfgoeddecreet) wordt een belangrijk gegeven in de volgende beleidsperiode. Regelgeving is één zaak. De beleving van dat erfgoed en participatie van erfgoedgemeenschappen, waar de FARO-conventie toch een lans voor breekt, moet nog verder uitgebouwd worden binnen het beleidsgevend kader.
Ik ben de afgelopen acht jaar heel veel met regelgeving bezig geweest. Er is heel veel veranderd. Elk jaar opnieuw zijn er belangrijke veranderingen geweest. De vraag naar een regelluwe periode is zowel bij de administratie als op het veld aanwezig. Mensen zien zich voortdurend geconfronteerd met telkens andere premieregelingen, veranderende percentages en veranderende planning. Het beheersplan was vast en zeker een pluspunt, maar een zekere regelluwte zou nu toch echt wel op zijn plaats zijn. Regelgeving is overigens slechts één aspect van het beleid. Het is weliswaar het rechtsmatig en juridisch kader, maar daarnaast moet gewerkt worden aan het draagvlak voor erfgoed en de maatschappelijke waardering van dat erfgoed.
De Landeigenaar: Binnen Landelijk Vlaanderen streven we sterk de multifunctionaliteit van landgoederen na. Bent u het eens met deze visie?
Sonja Vanblaere: De zorg voor het onroerend erfgoed in Vlaanderen zet sterk in op de continuïteit van het gebruik. Iets dat gebruikt wordt is de beste garantie op overleven, de beste garantie dat er zorg voor gedragen wordt. Streven naar multifunctionaliteit is voor ons geen doel op zich, maar het draagt bij tot die continuïteit. Hoe meer functies je in je erfgoed aan bod kan laten komen des te groter is de garantie dat het overleeft, dat het wordt gebruikt, dat het leeft. In die zin zijn we een grote voorstander van multifunctionaliteit. Ook ontsluiting, in welke vorm ook, is voor ons belangrijk. Erfgoed met de spreekwoordelijke (en wat afgezaagde) “glazen stolp” erover is de slechtste garantie op overleven. Ontsluiting, gebruik en multifunctionaliteit zijn garanties voor het overleven van ons erfgoed. Zo kunnen we het doorgeven aan de toekomstige generaties, terwijl er toch op een hedendaagse wijze geleefd kan worden. Een belangrijke discussie daarbij is het herbestemmen van erfgoed. Daarbij kijken we zowel naar de gebouwen als naar de omgeving. Als ik kijk naar jullie sector dan is het fijn dat gebieden herbestemd kunnen worden, eerder dan historische gebouwen ‘as such’. Nieuwe functies zoek je bij voorkeur in een gebiedsvisie.
De Landeigenaar: U heeft met Landelijk Vlaanderen en Historische woonsteden een structureel overleg. Daar krijgt u vaak vragen en voorstellen hoe de overheid te verbeteren in functie van de private eigenaar. Maar laten we dat voor één keer eens omdraaien. Hoe kunnen private eigenaars u en uw administratie van dienst zijn? Wat kunnen zij beter doen om het agentschap zo maximaal mogelijk bij te staan?
Sonja Vanblaere: Dat is eerder een praktische vraag. Ik zal die dan ook zeer praktisch invullen.
Laat ik eerst toch even zeggen dat ik het goed vind dat er zo een structureel overleg plaats vindt. Het is fijn om elkaar, los van dossiers, te zien en te spreken over de principes, de context en de regelgeving van erfgoed. Het is goed dat we elkaar regelmatig zien. Het is ook een overleg dat ik graag zelf voorzit. Ik apprecieer ook dat er vanuit Landelijk Vlaanderen op niveau van de directie en de Raad van Bestuur mee aan tafel wordt gezeten. Het geeft het belang aan voor alle berokken partijen.
Maar hoe kunnen jullie ons van dienst zijn? We delen dezelfde bekommernis, namelijk dat het beschermde erfgoed in goede staat overgedragen kan worden naar de volgende generatie en dat de huidige generatie er op een goede wijze kan in leven en wonen. Het gaat hier immers niet over kerken die door een gemeenschap worden gebruikt. Het gaat hier veelal over private goederen waar mensen in leven en dat op een goede hedendaagse manier moeten kunnen doen. Dus vragen we jullie graag om, zoals elke goede huisvader, regelmatig nazicht en onderhoud van het beschermd erfgoed uit te voeren. Voor grotere sites raden wij aan om lid te worden van monumentenwacht. Zij geven toch heel wat ondersteuning in ruil voor een relatief kleine bijdrage.
Over erfgoed denken is op lange termijn denken. Vandaar de beheersplannen die een instrument zijn om dat langetermijndenken beter te ondersteunen en te structureren. We vinden het daarbij belangrijk dat men een beroep doet op deskundigen in de erfgoedzorg. Niet elke architect, niet elke aannemer heeft ervaring met erfgoed. Niet elke landschapsarchitect heeft een erfgoedreflex. Dat is belangrijk.
Voor ons is het ook van belang dat we in een vroeg stadium betrokken worden in concrete dossiers. Overleg is de beste manier om te garanderen dat we tot de beste oplossing komen. Daarvoor moet je ook tijd nemen. Tijd is een belangrijke factor.
Maar wat ik van elke eigenaar verwacht? Trots zijn op jullie eigendom, erfgoed promoten en zeker bij grotere sites het ontsluiten. Het is een goede manier om die trots ook te tonen aan de buitenwereld.
De Landeigenaar: Erfgoed in het algemeen en landschappelijk erfgoed in het bijzonder staat onder druk van vele commerciële en niet commerciële partijen die actief zijn in de open ruimte. Zo zien we in Vlaanderen steeds meer windturbines opduiken in het landschap. Compatibel met erfgoed?
Sonja Vanblaere: We zijn er ons van bewust dat het landschap een dynamisch en geen statisch gegeven is. Landschappen groeien, zijn onderhevig aan het klimaat en aan het weer. We zijn ons ook heel erg bewust van de politieke en maatschappelijke druk om dat landschap te gebruiken, bv. door het plaatsen van windturbines. Landschappen worden gevormd door de activiteiten die daarin gebeuren, door de ontwikkeling van de ruimtelijke ordening in het landschap. Wij zijn absoluut niet tegen nieuwe technologieën. We leven in 2019 en dus moeten we in dat maatschappelijk debat ook meegaan. We zijn zeker voorstanders van duurzame energie, maar we houden een pleidooi om rekening te houden met de karakteristieken van het landschap. Dat is niet altijd, maar zeker wel in een aantal gevallen, compatibel. Het is evenwel niet zo dat het een à priori ‘no pasaran’ is. Windenergie draagt ook bij aan de maatschappelijke kwaliteit en kan zelfs nieuwe kwaliteiten toevoegen aan het landschap. Zelfs in combinatie met erfgoed kan er een meerwaarde zijn. Ook hier is overleg de basis. Toen ik in de erfgoedsector van start ging werd nog de term ‘verzoenen’ gebruikt. We hebben dat werkwoord vervangen door ‘samen nadenken’. De erfgoed- en energiesector moeten samen zoeken naar passende oplossingen. Zo moeten we alternatieven kunnen vinden voor – laat ons eerlijk zijn – lelijke zonnepanelen. Daar zal ook de niet-erfgoedgebruiker mee gediend zijn.
De Landeigenaar: Hoe kijkt u vanuit de doelstellingen van het Agentschap erfgoed naar het Beleidsplan Ruimte Vlaanderen?
Sonja Vanblaere: Als ik dat mag samenvatten: op een zeer positieve manier. Wij hebben ook bijgedragen aan het Beleidsplan Ruimte Vlaanderen (BRV). Wij hebben van meet af aan een van onze beleidsmedewerkers daarvoor vrijgesteld. Zij participeerde onder andere in de ambtelijke werkgroep. Het was voor ons dan ook zeer belangrijk om erfgoed ten volle mee aan bod te kunnen laten komen in het beleidsplan ruimte. Dat is tot en met de politieke besluitvorming gelukt.
De maatschappij verandert. Ons klimaat verandert. Ik heb het ook nog eens in mijn nieuwjaarspeech voor de medewerkers van het agentschap bevestigd: wij kunnen niet aan de kant gaan staan ten opzichte van klimaatwijzigingen. Ik heb het liedje van Louis Neefs geciteerd: “want de wereld, die moet nog een eeuwigheid mee”. En daar moeten wij als erfgoed toe bijdragen. Zelfs vanuit een conservatieve reflex zie je dan mogelijkheden voor landschapsherstel.
We beseffen ook heel goed dat er aspecten zijn waar we van meet af aan het debat mee moeten kunnen voeren. Denk daarbij aan de verdichting en de betonstop. De druk op de open ruimte verschuift dan naar de stads- en dorpskernen. Ook hier zullen we mee moeten denken over oplossingen. Hoe kan nieuwbouw verzoend worden met erfgoed, vaak met een kleinere imprint, impact en footprint als dat van nieuwbouw. De betonstop geeft evenwel ook opportuniteiten, want hoe krijg je dat bestaand erfgoed herbestemd tot die functies die een hedendaagse stad of dorp nodig heeft. Het zet ons aan om ook over ons eigen vakgebied na te denken. Uiteindelijk zal het BRV een impuls geven aan het hergebruik van bestaand beschermd erfgoed.
De Landeigenaar: Is er nog ruimte om publiek-private krachten te bundelen?
Sonja Vanblaere: Uiteraard. Waarom zou die ruimte er niet meer zijn? Ik heb het al een paar keer gezegd: overleg, samenwerken, partnership en solidariteit blijven meer dan ooit de kernprincipes in het onroerenderfgoedbeleid. Wij kijken niet alleen naar publieke partners maar ook naar privé-initiatief. We zullen ook in de bijdrage aan de beleidsnota voor de nieuwe minister een aanbeveling doen om een stuk verantwoordelijkheid te geven aan private eigenaars en lokale besturen. Je kan vandaag niet meer zonder dat privé-initiatief. Verder samenwerken is daarbij noodzakelijk. Erfgoed is immers iets van het verleden, iets van ons allemaal dat we willen doorgeven aan de volgende generaties. Gelijktijdig is het ook vaak eigendom van een private eigenaar die daarin moet kunnen leven. Privé en publiek zitten dan ook heel goed samen bij erfgoed.
De Landeigenaar: Graag sluit ik af met een positieve noot. Jullie hebben jullie website helemaal vernieuwd. Daarbij wordt niet meer uitgegaan van de ambtelijke visie, maar vanuit het gezichtspunt van de verschillende stakeholders. Dit wordt bijzonder gesmaakt door de gebruikers, in het bijzonder door de private eigenaars.
Sonja Vanblaere: Ik vind het heel fijn dat ik dat hier zo officieel mag horen. Het is voor onze mensen ook zeer fijn geweest om aan deze website te werken. Het is de verdienste van de mensen van communicatie die werkelijk in de schoenen zijn gaan staan van de stakeholders. Ik ben er zelf ook heel trots op. Het is een van de mooiste projecten die we afgelopen jaar gemaakt hebben. Dank u voor het compliment.