Wildlife Estates Label: 9 Vlaamse private natuureigenaars krijgen Europese erkenning

Op maandag 11 februari werden in de Cercle Gaulois te Brussel, de Wildlife Estates (WE) Label uitgereikt aan 13 Belgische domeinen en 1 Duits landgoed, allen met bijzondere verdiensten voor hun particulier beheer op het vlak van ontwikkeling voor fauna en flora.

In aanwezigheid van Humberto Delgado Rosa (Directeur-generaal Leefmilieu, Europese Commissie), Konstantin Kostopoulos (CEO Wildlife Estates) en Marleen Evenepoel (Administrateur-Generaal Agentschap voor Natuur en Bos) mochten deze domeinen, waaronder 9 Vlaamse private landgoederen, het waardevolle WE Label in ontvangst nemen:

Kasteeldomein Sinnich en Domein Hoogbosch (Voeren, Limburg)

In de pittoreske Voerstreek, de enige continentale biogeografische regio in Vlaanderen, vinden we op en rond de voormalige abdijsite in de Gulpvallei het kasteeldomein van Sinnich. Samen met het naburige domein Hoogbosch en aanpalend gebied in Wallonië, worden beide domeinen als een geheel beheerd.
De domeinen bestaan uit boscomplexen met een aansluitend landschap vol hagen, houtkanten, boomgaarden en diverse waterelementen zoals poelen, vijvers en snel stromende beek van de Gulp, alsook weilanden en akkers. Het is een uniek Vlaamse gebied waar hazelmuizen nestelen, dassen in burchten slapen, grauwe klauwieren zingen en kalkrijke kamgraslanden en graften het landschap mee bepalen.
De eigenaars en hun gezin beheren de uitdagingen om natuur, landbouw, bosbouw, erfgoed en toerisme op een evenwichtige wijze te ontwikkelen. De familie herstelt en beheert dit complexe landschap reeds meerdere generaties met passie.

Kasteeldomein van Hex (Heers, Limburg)

Het Kasteel van Hex, in de gemeente Heers in Haspengouw, werd gebouwd in de 18^de eeuw door graaf Karel van Velbrück, prins-bisschop van Luik. Het lusthof ging over naar zijn erfgenamen, die het met liefde en zorg onderhouden. De diverse stijl- en landschapstuinen van Hex vormen een arcadisch landschap van grote schoonheid en authenticiteit. Een van de hoogtepunten vormt de collectie oude en wilde rozen, gedeeltelijk nog de originele 18de-eeuwse struiken. De moestuin van meerder hectaren, met bijbehorende traditionele groentekelder, is nog steeds in gebruik, alsook het prachtige park in Engelse landschapsstijl.

Vandaag is Hex een toeristische trekpleister in het hart van de Limburgse fruitstreek. Tweemaal per jaar wordt er een tuin- en plantenfestival georganiseerd dat meer dan 10.000 bezoekers trekt en tot ver over de landsgrenzen bekend is.

De familie zet ook al jaren in op biologisch beheer. Compost wordt als meststof voor weiden en akkers gebruikt, en de Aberdeen Angus, runderen die vlees van hoge kwaliteit leveren, worden er geteeld. Op de landbouwgronden wordt ook ruim gebruikt gemaakt van beheerovereenkomsten van de Vlaamse Landmaatschappij voor grasvelden, grasstroken, wildakkers en houtkanten.

Het kasteeldomein telt een belangrijke oppervlakte aan Natura 2000 gebied, waarvoor gewerkt wordt aan de realisatie van de instandhoudingsdoelstellingen. Het landgoed zet zich ook in voor veteraanbomen, mosseninventarisatie, vogeltelling, historische boomgaarden, hermeandering van waterlopen, dassen- en vleermuizenbiotoop en opengestelde wandelroutes. Op dit eeuwenoude jachtrevier wordt ook de weidelijke jacht bedreven.

Landgoed Schoonhove (Oostkamp, West-Vlaanderen)

Landgoed Schoonhove -met kasteel, koetshuis, hovenierswoning en oranjerie, boerderij met schuur en stallen- is gelegen te Oostkamp, dicht bij de verkeersaders en verkavelingen rond Brugge. Het landelijk karakter wordt hier zorgzaam onderhouden met een mooi park, bossen en landerijen. De familie houdt dit landgoed aan sinds de eerste helft van de 18^de eeuw, wat een hele prestatie mag heten. Renovatie van gebouwen en economische landbouw dragen bij tot het onderhoud ervan. Ook de weidelijke jacht wordt er nog bedreven.

Het beheer van natuur en bos (op meer dan de helft van het landgoed) gebeurt via een uitgebreid bosbeheerplan, dat ambitieuze maatregelen voor natuurbeheer bevat. Bijzondere aandacht wordt ook besteed aan de aanleg van poelen en aan de vleermuizenpopulatie, die voor de Natura 2000 gebieden uit de streek belangrijk zijn.

Landgoed Groote Heide (Arendonk, Provincie Antwerpen)

Dit geheel van bossen, heide, vijvers en landbouwgrond is gelegen bij de Nederlandse grens in de Antwerpse Kempen. De beheerder hanteert er een stevige landelijke traditie en heeft een hart voor de jacht en de natuur. Rust is op het landgoed van grote toegevoegde waarde voor fauna en flora en hierop wordt sterk toegekeken.
Hoewel het landgoed niet in beschermd gebied ligt, verkoos de familie om toch het grootste deel van hun bossen en van de habitatwaardige natuurelementen onder natuurstreefbeeld te brengen in het kader van een natuurbeheerplan, wat een hele prestatie is voor particuliere beheerders. Het gaat hier immers om het ontwikkelen kwalitatieve natuur.
Het gebied is belangrijk omdat het zich tussen belangrijke reservaten en het Natura 2000 Turnhouts vennengebied bevindt. Voor deze habitats en soorten hebben de inspanningen van de familie dus grote waarde, want de biotopen lopen in elkaar over.
Het landgoed beoefent de weidelijke jacht en levert in het kader van het faunabeheer, bijzondere inspanningen om de opkomende everzwijnenpopulatie te beheersen. Dit wordt in de streek ten zeerste geapprecieerd.

Kasteeldomein Hemsrode (Anzegem, West-Vlaanderen)

Het landgoed en kasteel Hemsrode vormt de historische bakermat van de gemeente Anzegem en is voor een belangrijk deel in Natura 2000 gelegen. Park, vijvers, bossen en landbouwgronden vormen een harmonieus geheel van groot landschappelijk belang. De jacht is hier een historische traditie.

Onder een geïntegreerd beheerplan Natuur en Erfgoed komt meer dan de helft van het landgoed onder natuurstreefbeeld en wordt alle aandacht gegeven aan de historische gebouwen, parkelementen en dreven. De samenwerking met de bosgroep IJzer en Leie verloopt optimaal.

Hemsrode is in de streek ook een voortrekker op het vlak van sociale functie inzake beheer. Het is sterk gericht op interactie met de lokale gemeenschap doorheen heel wat activiteiten, waarvan de belangrijkste: de cross-country paardenwedloop van de Internationale Military van Waregem, die over het landgoed wordt gelopen en jaarlijks 10.000 tot 20.000 bezoekers aantrekt. Deze bezoekers krijgen dan ook een schoolvoorbeeld van gezonde multifunctionaliteit onder ogen, die ook ten dienste staat van de natuur en de biodiversiteit.

Landgoed De Zeshonderd (Arendonk, Provincie Antwerpen)

Dit belangrijk landgoed naast Landschap De Liereman gelegen, bestaat uit een wijds mozaïeklandschap, waarin landbouw, naast bosbouw, steeds een economische hoofdfunctie vervuld heeft. Het wordt echter ook gekenmerkt door een variatie aan poelen, vennen, veldbossen, houtkanten, een prachtige drevenstructuur en natuurelementen als moerasgebied. Een belangrijk deel van het landgoed is in Natura 2000 en VEN-gebied gelegen. De jacht, het faunabeheer en handhaving vormen een bijzondere bijdrage op het terrein, ook voor de beteugeling van de opkomende everzwijnenpopulatie.

Het landgoed is één van de grootste contractanten van de streek voor het aangaan van beheerovereenkomsten met de Vlaamse Landmaatschappij voor grasvelden, grasstroken, wildakkers en houtkanten. Een belangrijk deel van de natuur- en boselementen van het landgoed komt ook onder natuurstreefbeeld in het kader van een omvangrijk natuurbeheerplan.

Kasteeldomein van Huysse-Lozer (Kruisem, Oost-Vlaanderen)

De oude heerlijkheid van Huysse strekte zich uit over het huidige Kruishoutem, Lozer en Zingem. Dankzij de eeuwenlange inzet van de familie staat het kasteeldomein er nog prachtig bij en zorgt het omvangrijke Lozerbos en de bijhorende dreven voor heel wat ontspanning voor de lokale gemeenschap. Al sinds 1999 is het Lozerbos deels opengesteld, via specifieke circuits voor wandelaars, mountainbikers en ruiters. Dit privaat domein telt ook een speelzone waar kinderen zich kunnen uitleven in de natuur.

Natuur en erfgoed worden op het domein prima verzorgd, nu ook via beheerplannen. Op bijna een derde deel van het landgoed worden op vrijwillige basis natuurdoelstellingen geplaatst, voor de historische gebouwen, landschaps- en parkelementen zijn specifieke maatregelen uitgewerkt. Het duurzaam onderhoud wordt ondersteund door het verhuren van landbouwgronden en woningen, maar ook de ontwikkeling van een 4-sterren bed-and breakfast, een vakantiewoning en een fijnproeversboetiek. Een ware uitnodiging om de Vlaamse Ardennen vanuit Huysse-Lozer te komen verkennen.

Kasteeldomein van Zandbergen (Geraardsbergen, Oost-Vlaanderen)

De geschiedenis van Zandbergen en deze van het kasteeldomein lopen in elkaar over sinds de 16^e eeuw. Voor vele aspecten vormt het prachtige kasteel en domein het gezicht van deze landelijke deelgemeente langs de Dender. Het strekt zich uit langs de rivier en naar het hoger gelegen Geitebos, dat veel natuurwaarde heeft en bij het landgoed hoort.

Een groot deel van het domein ligt in Ven- en N2000 Habitatgebied en om hieraan invulling te geven komt een belangrijk deel van de oppervlakte onder natuurstreefbeeld, zodat de doelen die in het natuurrichtplan voor de streek uitgezet zijn, proactief gerealiseerd kunnen worden onder beheerplan. Ook de weidelijke jacht en gediversifieerde landbouw worden op de gronden van het domein bedreven.

Om de kosten van onderhoud aan te kunnen, trekt het domein voluit de kaart van lokale geschiedenis, streektoerisme en multifunctionaliteit. Met het Hof van Lier ontwikkelde het kasteeldomein een bioboerderij, een paardenmanège, bed & breakfast, ontvangstruimten en horeca. Heel wat verenigingen en bezoekers vinden nu hun weg naar het kasteeldomein.

Landgoed Nieuwkerk (Ravels, Provincie Antwerpen)

Het landgoed is helemaal in het noordelijke tipje van de provincie Antwerpen gelegen, op de grens met Nederland, richting Tilburg. Het telt een landhuis, park, vijvers, bossen en landbouwgrond. Het is toegankelijk via afgelijnde wandelwegen binnen een grensoverschrijdend circuit.

Hoewel het niet in een beschermd gebied gelegen is, koos de familie er toch voor om bijna een derde deel van het landgoed onder natuurstreefbeeld te brengen in het kader van een natuurbeheerplan. Bosbouwkunde is de traditie die het landgoed al generaties draagt. Het telt ook een aantal erfgoedelementen die van belang zijn voor de geschiedenis van de regio. De familie heeft verdienmodellen ontwikkeld en werkt nauw samen met de Nederlandse landgoederen juist over de grens, voor de promotie van dit deel van de Kempen.

Over het Wildlife Estates Label

Basiswaarden van het WE Label

Engagement voor het behoud van de biodiversiteit

De erkenning van het enorme belang van biodiversiteitsbehoud ligt aan de basis van de oprichting van het Wildlife Estates (WE) Label. Europese habitats worden bedreigd door fragmentatie, degradatie en vernieling. Vaak is dit te wijten aan wijzigingen in landgebruik, intensivering en het omzetten van productiesystemen, het stopzetten van traditionele beheersvormen die biodiversiteitsvriendelijker waren, ontwikkeling van infrastructuur, verstedelijking of een tekort aan ondersteuning van de plattelandsgemeenschap. Andere belangrijke problemen zijn het verlies van bestuivers, de toenemende verspreiding van invasieve soorten en de klimaatswijziging. Het is absoluut noodzakelijk om het biodiversiteitsverlies stop te zetten en onze ecosystemen in staat te stellen zich aan te passen aan de klimaatswijziging.

Dit kan alleen maar gerealiseerd worden door het vrijwillig engagement van en een intense samenwerking tussen de vele (meestal particuliere) beheerders van het buitengebied zoals landbouwers, domein-, natuur- en bosbeheerders, jagers, vissers en andere, die allen een zeer belangrijke maar vaak miskende rol vervullen voor het behoud van de Europese fauna en flora. Ze vormen de belangrijkste schakel in de realisatie van duurzame plattelandsontwikkeling.

Zorgzaam rentmeesterschap

Waar nu reeds goede resultaten voor de biodiversiteit op private landgoederen gemeten worden, is dit heel vaak te danken aan een goed afgestemd evenwicht tussen de ecologische, economische en maatschappelijke functies van het beheer. Het WE Label brengt de kwaliteit van zorgzaam rentmeesterschap ten bate van natuurbehoud aan het licht voor de buitenwereld. De landbeheerders die de principes van het WE Label onderschrijven doen dat immers op vrijwillige basis, niet omdat het door de overheid wordt opgelegd.

Het is hun gezonde behoudsgezinde houding die ook voor biodiversiteit vruchten afwerpt. Waar goede praktijken aangewend worden, die zowel oog hebben voor economische als ecologische aspecten, ‘produceren’ landeigenaars en -beheerders immers biodiversiteit, met andere woorden het natuurlijke draagvlak waarop unieke habitats en soorten kunnen gedijen. De toegevoegde waarde die hierbij geboden wordt, is enorm, ook maatschappelijk. Het WE Label wil dit kenbaar maken en de kunde die hierbij te pas komt als standaard verheffen, zodat vele landbeheerders van deze expertise kunnen genieten en zich kunnen beroepen op de manier van handelen die ermee gepaard gaat.

Doelstellingen van het WE Label

samenwerking van particuliere beheerders onderling en tussen de private sector, de overheid en de andere actoren van het buitengebied om gemeenschappelijk een halt toe te roepen aan het biodiversiteitsverlies;
promoten, toepassen en delen van best practices voor duurzaam beheer met het oog op het afleveren van een maximum aan ecosysteemdiensten;
verbeteren van de publieke en politieke perceptie tegenover het beheer van private domeinen en ontwikkelen van begrip voor de ecologische, economische en maatschappelijke functies die deze domeinen vervullen;
aanbieden van een netwerk dat het mogelijk maakt om samen initiatieven te nemen en te promoten met het oog op een goede balans tussen ecologische, economische en maatschappelijke doelen;
verspreiden van informatie over duurzaam management voor educatieve, beheer- en beleidsdoelen.

Wat het WE Label reeds bereikt heeft

Het Wildlife Estates (WE) Label werd in 2005 opgezet door organisaties actief in het particulier beheer van het buitengebied, met het oog op de ontwikkeling van een filosofie die de concepten van natuurbeheer en duurzaam landgebruik aan elkaar linkt. Het initiatief is sindsdien sterk gegroeid en promoot biodiversiteitsbehoud in functie van ecologische, economische en maatschappelijke prioriteiten, en dit zowel op Europees als nationaal niveau.

In oktober 2018 telde het netwerk, aanwezig in 19 Europese landen, 330 landgoederen die het WE Label verkregen hebben en dekte het in totaal meer dan 1,6 miljoen hectaren. De grootte van de deelnemende landgoederen varieert van enkele tientallen hectaren tot soms tienduizenden hectaren. Ze hebben zich allen geschaard achter de gemeenschappelijke doelstelling om hun landschappelijke, natuurlijke, culturele en sociale omgeving te behouden en te verbeteren.

Werking

Het secretariaat van het Wildlife Estates Label is in de kantoren van de European Landowners’ Organization (ELO) gehuisvest. ELO is een vereniging van organisaties die zich voor private landeigenaars inzetten. In Vlaanderen begeleidt Landelijk Vlaanderen de kandidaten voor het bekomen van het WE Label.

Wetenschappelijk comité

De toekenning van het WE Label gebeurt onder het toeziend oog van een wetenschappelijk comité. Dit zorgt ervoor dat in de verschillende EU-lidstaten de toekenning van het WE Label op basis van een objectieve methodologie gebeurt. Het wetenschappelijk comité ondersteunt de nationale delegaties bij de toepassing van de erkenningsmethodologie. Het comité bestaat uit 7 hoog aangeschreven experten uit de verschillende biogeografische regio’s van de Europese Unie.

Hoe het WE Label verkrijgen

Voor wie?

Het WE Label is in hoofdzaak gericht op particuliere beheerders. Er zijn geen beperkingen op het vlak van grootte, ligging of uitgevoerde activiteiten. De enige vereiste is dat het landgoed of terrein beheerd wordt vanuit een centrale duurzame visie.

Waarom?

Deelname aan het WE Label gebeurt op vrijwillige basis door landeigenaars en -beheerders om te werken aan duurzaam beheer, behoud en ontwikkeling van fauna en flora, vanuit hun eigen geïntegreerde visie over ecologische, economische en maatschappelijke functies. Wildlife Estates communiceert regelmatig over best practices en optimale beheertechnieken die door de leden ontwikkeld en toegepast worden. Het informeert ook het grote publiek over het belang van landgoederen op ecologisch, economisch en sociaal vlak.

Foto: Jurgen Tack (Algemeen Directeur APB-NB) en Alec van Havre (bestuurder Landelijk Vlaanderen). Bron: Nicolas Peeters